ქალაქის შუქები

ბოლო დროს სულ ვფიქრობ, რომ არც ისე პატარა ვარ, (mid-thirties) მაგრამ საკუთარ თავს მაინც არ ვიცნობ, ან ცუდად ვიცნობ. წარმოვიდგენ ხოლმე თავს რაღაც სიბრტყეზე, სადაც სხვა ფიგურები სწრაფად მოძრაობენ და კომეტებივით სინათლის კვალს ტოვებენ. მეც იქვე ვარ, ვდუმვარ, ვფიქრობ და ვაკვირდები. მე და ცხოვრება. როგორი ვარ? ვინ ვარ? 

კარგი იქნებოდა, რაღაც ტესტი არსებობდეს, სადაც ყველა გრაფას შეავსებ, დაწერ, რისი თქმაც გინდა, იმასაც მიუთითებ, რა მიზნით ავსებ, რაზე გინდა პასუხის მიღება და შენი ინფორმაციის საფუძველზე მზა პასუხებსაც მიიღებ. ეს, ალბათ, პროფესიონალ ფსიქოლოგთან კურსის გავლითაც შესაძლებელია, თუმცა, მე ეს არასდროს მიცდია.

ჩემს თავზე სულ ის შთაბეჭდილება მაქვს, რომ მთლად გზაჯვარედინზე დაბნეულად მდგომი არა, მაგრამ ფიქრით და დაკვირვებით დამმახსოვრებელი კი ვარ. არ ვარ ჰიპერაქტიური, რომელიც თავად იგონებს, გეგმავს, იმის იქით ხედავს, ზომავს. სულ მეჩვენება, რომ დიდი ხელი მაძლევს ბიძგს. ცვლილებები ხდება და მივყვები, ამ დიდი ხელის იმედით. ცვლილებები ხანდახან ერთად და სწრაფად ხდება, ამ დროს ისევ მშვიდად ვარ, ოღონდ უფრო მეტად გაბრუებული და დაკვირვებაგამახვილებული. არ ვიცი, რამდენად გასაგებად ვამბობ, მაგრამ ცხოვრების მიმდინარეობასთან და ჩემს წლებთან დამოკიდებულება დაახლოებით ასე მაქვს ვიზუალიზებული.

ახლა რატომღაც ისეთი პერიოდი მაქვს, სულ წარსულზე მეფიქრება. ან იქ ვეძებ პასუხებს, ან, სტატისტიკური ცხრილივით, დროითი მწკრივების კანონზომიერებას ვასრულებ, ზუსტად ისეთი მორჩილებით, ცვლილებებს რომ მივყვები. 

სკოლის ასაკში ფანჯრებიდან ხშირად ვუყურებდი ქალაქის შუქებს. ჩვენი მაშინდელი პატარა ბინის ლოჯიის ფანჯრიდან რიონის იქეთა სანაპირო და გორას უბანი მოჩანდა. კარგი პანორამა მქონდა. ჰოდა, სანამ ყველაფერი ჩაბნელდებოდა, მეც ვიდექი და ვუყურებდი ამ შუქებს. წარმოვიდგენდი, რომ ეს გორა კი არა, მსოფლიოს დიდი ქალაქები იყო, ხალხმრავალი პორტები, დიდი პროსპექტები. ეს ცხოვრება იყო, რომელშიც უნდა გავსულიყავი და ეს სასიამოვნო მღელვარებით მავსებდა. ამას წინასწარ ვგრძნობდი, როგორც ძველი რომანების პერსონაჟი, რომელიც თავისი ოთახის მაქმანიანი ფარდიდან უყურებს სოფელს, სრულწლოვანების მიღწევისთანავე კი თავის საუკეთესო კაბას ჩაიცვამს, მდინარეს გადაკვეთს და დიდ ცხოვრებაში მიდის. 

მეც ასე გავედი და როცა უკან მოვიხედავ, რაღაცები დღესაც მაკვირვებს. ძალიან პატარა ვიყავი, როცა მამა დაიღუპა, ამიტომ საერთოდ არ მახსოვს, მარტო ფოტოებიდან და მონათხრობიდან ვიცნობ. დედა მიყვება, რომ ლაპარაკი ადრე დამიწყია. თურმე, მამა მსოფლიოს ქვეყნებს და მათ დედაქალაქებს მასწავლიდა და უხაროდა, როცა სწორ პასუხებს ვცემდი. მერე ისე მოხდა, რომ ყველა ეს დედაქალაქი ვნახე. გზა კი, როგორც ხედავთ, დიდი ხნით ადრე დამილოცეს. ერთხელ, დეიდაჩემმა სოხუმში თავის სამსახურში წამიყვანა. მაშინ, მგონი, ჯერ სკოლაშიც არ დავდიოდი. მომწონდა დიდი დაწესებულება და ხალხმრავლობა, განსაკუთრებით ის, რომ კარი ხშირად იღებოდა და თანამშრომლები შემოდიოდნენ, რომ დერეფანში ბევრი კარი იყო და სადაც გინდოდა, შეხვიდოდი. მუშაობა სტუდენტობის პირველი წლებდან დავიწყე, ესეც იმ სცენარით, დიდდერეფნებიან და ბევრკარიან დაწესებულებებში. ანა ფრანკის ამბავი ბავშვობაში, ლოგინში წავიკითხე სიცხიანმა, როცა სკოლას ვაცდენდი. მაშინ ანას ასაკის ვიყავი და მისი განცდები უფრო მაინტერესებდა, ვიდრე დანარჩენი ამბავი. მერე, როცა ამსტერდამში პირველად ვნახე ანას სახლი, ის ოთახი დამიდგა თვალწინ, ჩემი საწოლი და კლასელისგან ნათხოვარი წიგნი. მაშინ ხომ ვერც წარმოვიდგენდი, თუ იქ აღწერილ ოთახებში თვითონ გავივლიდი. ანას სახლმუზეუმის ერთ ოთახში სხვადასხვა ენაზე გამოცემული წიგნებია გამოფენილი, მათ შორის ქართული გამოცემა. მაშინ გავიფიქრე, ჩემი ამბავიც მოუტანიათ აქ-თქო. საოცარია, აბა რა.

საკვირველი ამბავია ისიც, რომ ჩემს ქმარს, რომელსაც ყოველ საღამოს, სამსახურის მერე პაემანზე მოსულივით ვხვდები, სამი წლის წინ საერთოდ არ ვიცნობდი. ვერ დავიჯერებდი, რომ ჩემთვის რომ მქონდა წარმოდგენილი, ისე, რომ ვერც აღვწერდი ან გადმოვცემდი, ზუსტად ისე მიდის ჩვენი ყოველდღიური ურთიერთობა, ყველა წვრილმანი დეტალით. ამ სახლზე, სადაც ახლა ვცხოვრობთ, წარმოდგენაც არ მქონდა, ამ ქუჩაზე მანამდე ფეხითაც არ გამევლო. იმ ადამიანებს, ვისთან ერთადაც ვმუშაობ, დიდ დროს ვატარებ, ვახლობლობ და სრულ ჰარმონიაში ვარ, ორი წლის წინ საერთოდ არ ვიცნობდი.

მამას ბავშვობის ფოტო ვნახე ორი დღის წინ, კლასელებთან ერთად ბაგრატის ტაძრის ეზოში გადაღებული. თავისი ხელით მიუწერია უკან, თარიღი და ბაგრატის ტაძარი. ბოლოს აღდგომას ვიყავი იქ, ლაშასთან ერთად. ბევრი ფოტო გადავიღეთ, ტაძარი პირველად ვნახეთ აღდგენილი. ეზოდან ქალაქს გადავხედეთ. ახლა, ეს ფოტო რომ ვნახე, გული დამწყდა, რომ ბაგრატზე ყოფნისას მამაჩემი საერთოდ არ გამხსენებია, არ მიფიქრია, რომ ვინ იცის, რამდენჯერ ასულა იქ. ასე რომ მეფიქრა, მის ნაფეხურებზე კარგად და სხვანაირად გავივლიდი.

მიყვარს, ალბათ იმიტომ, რომ მჭირდება დროის მდინარებაზე და წასულ ადამიანებზე ფიქრი, მათზე, ვინც იმ დროს ჩემს ირგვლივ იყო. ჩემს სახლზე, სადაც დავიბადე, რომელიც უკვე აღარ არსებობს, დიდი ხნის წინ დაანგრიეს, ქუჩაც შეცვალეს, ახალი გზა გააკეთეს და შესახვევიც ვერ ვიცანი... მეორე ბინაზე, აი იმაზე, საიდანაც ქალაქის შუქებს ვუყურებდი, მერე აქეთ გადმოსვლაზე, დედაჩემის ბინაზე, მეზობლებზე, სარდაფის სუნით გაჟღენთილ სადარბაზოზე...

ჰოდა, დედაჩემთან ძველ ფოტოებს რომ ვათვალიერებდი, თვითონ ამომძახეს, ვინ ვარ. მე ვარ ის ადამიანები, ვინც დღესაც სათუთად ინახავს 30 წელზე მეტი ხნის წინ წასული მამაჩემის ხსოვნას, მასთან დაკავშირებული ყველა ამბავი გუშინ მომხდარივით ახსოვს და როგორც ის, ისე ვუყვარვართ ჩვენ, მისი ცოლი და შვილები. მე ვარ ის ხალხი, ვისაც კარგად ახსოვს ჩემი პატარაობა, ვინც ჩემთან ყველაზე მეტი გაჭირვების წლებში მეგობრობდა, ვისთანაც ჩემს ძმას წერილებს ვატანდი უნივერსიტეტში, როცა ავად ვხდებოდი და ლექციებზე ვერ მივდიოდი, ვინც ახლოს, ან შორს ცხოვრობს ჩემგან, ვინც აქ არის ან უკვე წავიდა, სულერთია, ღმერთს მაინც ყველანი ცოცხლები ვყავართ (ეს ერთი სასულიერო პირის სიტყვებია). მე ვარ დედაჩემი, რომელიც სტუდენტობაში, როცა ას ადგილას ვმუშაობდი, სადმე მომაკითხავდა და ლანჩის პაკეტს მომიტანდა; რომელიც ჩემი ხანგრძლივი მოგზაურობების დროს არასდროს მაჩვენებდა, რა ცუდად იყო უჩემოდ, რომელიც თვითონ მირჩევდა ბროწეულს, ხელები გაგიშავდებაო... მისი სახე, როცა შაბათობით მასთან მისულს, კარს მიღებს. მე ვარ რეზო ინანიშვილის მოთხრობები, ისინი, ყველა სიტყვას რომ უნდა ეფერო. ბებო, რომლის გამოთქმებიც ყველა მეგობარს ვასწავლე, კიდევ სოხუმის სანაპირო, სადაც სრულიად უდარდელი ზაფხულის საღამოები დამრჩა.

არ ვიცი, არეულად ვწერე, მაგრამ ძალიან მინდოდა, როგორმე გადმომეცა, რომ რაც უფრო მემატება ასაკი, მით უფრო ვუახლოვდები ჩემს წარსულს და ცხოვრებაც, თავის კანონებით, მით უფრო მისტიკური ხდება ჩემთვის.

დედა სტუდენტობის წლებში.

მამა

მე და ჩემი ძმა დეიდაშვილებთან ერთად, სოხუმი.

ჩემი ძველი სახლის ეზო, სადაც დავიბადე. მე და ჩემი ძმა, ზაზა მამიდებთან ერთად.

მე და ზაზა